Đầu mối xăng dầu hưởng lợi lớn nhờ chênh lệch thuế

Nhiều bất cập trong điều hành xăng dầu cho thấy một số chính sách đã không còn phù hợp
ẢNH: NGỌC THẮNG

Bùng nhùng thuế, DN đầu mối lợi hơn 4.800 tỉ đồng

Gây tranh cãi nhiều nhất trong năm vừa qua liên quan đến giá xăng dầu là việc áp dụng thuế bình quân gia quyền trong công thức tính giá cơ sở. Đây là một giải pháp tình thế do Bộ Tài chính “sáng tạo” ra trong bối cảnh tồn tại song song 2 sắc thuế nhập khẩu khác nhau, chênh lệch gấp đôi giữa thuế nhập khẩu xăng từ ASEAN (ATIGA, 10%) và thuế nhập khẩu ưu đãi thông thường từ các thị trường khác (MFN, 20%).

Kiểm toán Nhà nước (KTNN) cho biết, năm 2015 và 5 kỳ điều hành đầu tiên năm 2016, liên bộ Công thương - Tài chính áp dụng thuế MFN trong điều hành là không phù hợp với thực tế phát sinh tại các đầu mối nhập khẩu, dẫn tới giá cơ sở tăng lên, tạo nên một khoản thặng dư lớn cho các đơn vị đầu mối.

Theo tính toán, nhờ chênh lệch này, 10 thương nhân đầu mối được kiểm toán đã hưởng lợi khoảng hơn 3.300 tỉ đồng. Năm 2016, từ kỳ điều hành 21.3, giá cơ sở được áp dụng thuế bình quân gia quyền, tuy có hợp lý hơn, nhưng chỉ mang tính tình thế, không giải quyết được tận gốc vấn đề, vì vẫn phát sinh chênh lệch thuế nhập khẩu giữa xây dựng và thực tế. Tại 10 thương nhân đầu mối, trong năm 2016 vẫn chênh lệch hơn 1.400 tỉ đồng.

Qua kiểm toán sổ sách thực tế cho thấy, doanh nghiệp (DN) đầu mối được hưởng thuế ATIGA sẽ được lợi từ 5 - 25% đối với dầu DO năm 2015; 0,6 - 10% đối với dầu DO năm 2016, cao hơn 5,74 - 10% đối với xăng. Đây là nhân tố tác động chính làm giá cơ sở thực tế tại đơn vị thấp hơn so với giá cơ sở do liên bộ điều hành, khiến DN tăng thêm lợi nhuận khoảng 4.800 tỉ đồng, trong đó, thặng dư cao nhất tại Petrolimex với khoảng gần 3.000 tỉ đồng.

Việc áp dụng thuế bình quân gia quyền cũng được KTNN cho là chưa đảm bảo cơ sở pháp lý vững chắc, cũng như tính minh bạch, rõ ràng trong quy định.

Để việc xây dựng giá cơ sở được bình đẳng, hợp lý thì việc quy định tỷ lệ thuế nhập khẩu về một mức phù hợp là rất cần thiết, để khắc phục tồn tại trong xác định giá cơ sở và góp phần vào việc chống trốn lậu thuế.

KTNN cũng kết luận liên bộ xác định chưa chính xác về giá tính thuế tiêu thụ đặc biệt, khiến chênh lệch thuế tiêu thụ đặc biệt và VAT tại 4 kỳ điều hành (tháng 7, 8.2016) là hơn 216 tỉ đồng. Cơ quan điều hành cũng xác định chưa hợp lý về tỷ giá tính thuế nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế giá trị gia tăng, dẫn đến tính thiếu 214 tỉ đồng qua 17 kỳ điều hành tại 10 DN đầu mối.

Việc áp dụng thuế bình quân gia quyền là nguồn cơn của tranh cãi suốt năm 2017 với nhiều lần Hiệp hội Xăng dầu kiến nghị đưa thuế nhập khẩu về một mức để thuận tiện hơn trong tính toán và sát với giá thực hơn. Việc hụt thu ngân sách sẽ được bù đắp bằng tăng thu trong nước. Tuy nhiên, Bộ Tài chính không chấp nhận đề nghị này, dù áp dụng thuế bình quân gia quyền làm khó chính họ (trong kỳ điều hành quý 4/2017, Bộ Tài chính đã không tính nổi thuế bình quân gia quyền để áp dụng cho tháng 10, mà phải đợi đến tháng 11 mới công bố được thuế).

Kiến nghị xử lý tài chính rất ít

Ngoài thuế, việc điều hành giá xăng dầu thông qua trích lập và sử dụng quỹ bình ổn giá cũng được KTNN đánh giá còn bất cập, như giá tăng vẫn vừa trích vừa xả quỹ, khiến giá vẫn tăng và tồn quỹ tại đầu mối vẫn lớn.

Theo kiểm toán, có 3/10 đầu mối âm quỹ bình ổn. Với thực tế này, KTNN kiến nghị chỉ trích quỹ bình ổn khi giá giảm để tạo nguồn cho quỹ và ngưng trích khi giá tăng. KTNN cũng cho rằng, quy định về thời điểm kết chuyển toàn bộ số tiền trích lập quỹ về tài khoản quỹ bình ổn giá chưa đảm bảo tính tối ưu cao nhất.

Tuy phát hiện ra chênh lệch tài chính khá lớn (hơn 4.800 tỉ đồng như đã nêu trên), nhưng KTNN chỉ kiến nghị các đơn vị đầu mối được kiểm toán nộp vào ngân sách nhà nước số thuế và các khoản phải nộp tăng thêm là 252 tỉ đồng, cùng với điều chỉnh sổ sách kế toán theo kết quả kiểm toán. KTNN cũng kiến nghị Bộ Công thương xem xét, trình cấp có thẩm quyền sửa đổi Nghị định 83/2014 theo hướng điều chỉnh lại quy định về dự trữ xăng dầu bắt buộc; chỉ đạo tổ liên ngành điều hành quỹ bình ổn giá phát huy tối đa hiệu lực, hiệu quả của việc trích lập, chi quỹ, nghiên cứu quy định áp dụng quy mô quỹ ở mức nhất định, không kéo dài thời gian chi quỹ và mức chi ở mức cao dẫn đến giá thoát ly giá thị trường...

Cũng theo kiến nghị của KTNN, Bộ Tài chính xem xét lại chính sách thuế gây ra mối bùng nhùng chênh lệch giữa điều hành và thực tế, xây dựng giá cơ sở để quản lý giá bán lẻ đối với RON 95 (như đã gây xôn xao vì tăng giá sốc vừa qua).

Bên cạnh đó, KTNN cũng đề nghị kiểm điểm, xem xét xử lý trách nhiệm tập thể, cá nhân có liên quan đến sai sót, tồn tại trong việc kê khai thuế bảo vệ môi trường chưa phù hợp về thời điểm tính thuế và mức thuế áp dụng trong giai đoạn nhà nước điều chỉnh tăng thuế, phải nộp bổ sung qua kiểm toán hơn 142 tỉ đồng, trong đó nhiều nhất là PVOil - gần 85 tỉ đồng.

Nguồn tin: thanhnien.vn