Mỡ treo, mèo nhịn đói

Được nhắc tới nhiều thời gian gần đây là kế hoạch phát triển cụm khí điện của Tập đoàn Exxon Mobil (Mỹ) với quy mô đầu tư được đồn đoán có thể lên tới 20 tỷ USD. Hiện tại, Exxon Mobil là công ty có quyền khai thác mỏ Cá Voi Xanh nằm tại các lô 117, 118 và 119 thuộc bể Sông Hồng và đã khoan thăm dò khí đốt từ năm 2013. Đến nay, Exxon Mobil đã ký thỏa thuận khung với Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) về việc triển khai dự án phát triển mỏ Cá Voi Xanh.

Theo đó, hai bên sẽ làm việc để đề ra lộ trình, chiến lược và kế hoạch tổng thể cho dự án, cho đến khi có dòng khí đầu tiên bằng phương pháp sử dụng khí có nhiệt trị thấp. Hiện tại các báo cáo thẩm lượng của mỏ Cá Voi Xanh mới có ở mức 3X (độ chính xác chưa cao) và dự kiến tới cuối năm nay mới có các báo cáo thẩm lượng cấp độ 4X (độ chính xác cao hơn). Tuy nhiên, đây cũng chỉ mới là những bước đi đầu tiên trong quá trình đưa các phát hiện khí vào khai thác thương mại. Một số quan chức của PVN chuyên theo dõi dự án điện cũng thừa nhận, chưa có bất cứ thông tin nào liên quan tới kế hoạch phát triển dự án điện khí với quy mô lên tới 20 tỷ USD được báo giới nhắc tới ồn ào trong khoảng 1 tháng qua.

Trên thực tế, kế hoạch phát triển mỏ Cá Voi Xanh dẫu có được xem là rất triển vọng thì quãng đường để hiện thực hóa, đưa vào khai thác thương mại dòng khí này cũng còn đầy gian nan. Điều này có thể thấy từ dự án khí Lô B mà Chevron – người đồng hương của Exxon Mobil, đã quan tâm trong khoảng 10 năm trở lại đây. Cho tới thời điểm này, việc thương mại hóa các phát hiện đã có trước đó tại dự án khí Lô B có quy mô ước tính 4 tỷ USD trong tương lai một vài năm tới là không thể. Tại dự án khí lô B và 48/95, Chevron nắm 42,38% vốn góp, còn PVEP (một thành viên của PVN) nắm 23,5%. Dự án có mục tiêu sản xuất 490 triệu m3 khí đốt và 6.000 – 7.000 thùng condensate mỗi ngày, có quy mô đầu tư ước tính tới 4,3 tỷ USD. Đặc biệt, dự án sẽ cung cấp nguồn nguyên liệu khí đầu vào cho cụm nhà máy điện đặt tại Ô Môn (Cần Thơ) có công suất lên tới vài ngàn MW.

Cùng với dự án khí Lô B và 48/95, việc triển khai xây dựng đường ống dẫn khí từ Lô B vào bờ tại Ô Môn, gồm tuyến ống trên biển dài khoảng 246,4 km và 152,4 km trên đất liền, có quy mô ước tính lên tới 1 tỷ USD cũng đã được khởi công vào cuối tháng 11/2009. Tại đây, các đối tác nước ngoài gồm Chevron, Moeco và PTTEP chiếm 49%. Tổng công ty Khí Việt Nam (PVGas) – thành viên của PVN – chiếm 51% còn lại. Tuy giấc mơ hút được cả tỷ đô đã khá rõ ràng, nhưng sau nhiều năm, các bên vẫn chưa thể thống nhất được giá mua bán khí để kết thúc quá trình đàm phán, bắt tay vào phát triển dự án. Ông Phùng Đình Thực, Chủ tịch Hội đồng thành viên của PVN cho hay, dự án khí Lô B có quy mô lớn, việc đàm phán với các đối tác rất khó khăn, nhất là về giá khí. PVN đã đặt lên bàn đàm phán các tính toán của mình, nhưng vẫn không thống nhất được giá khí.

Được biết, kế hoạch khoan ở quy mô lớn của đối tác nước ngoài sẽ khiến giá khí bị đẩy lên cao. Một nguồn tin riêng của Doanh Nhân cho hay, giá khí như mong đợi của các các cơ quan chức năng Việt Nam và giá mong muốn của Chevron chênh nhau khoảng 0,8 cents/triệu BTU. Không đạt được các thoả thuận cần thiết nên Chevron chưa triển khai dự án và đang tìm đối tác để chuyển nhượng dự án này.

Cũng từ trường hợp cụ thể của Chevron với dự án khí Lô B, Hội đồng kinh doanh Hoa kỳ – ASEAN khi tiếp xúc với cơ quan hữu trách của Việt Nam hồi tháng 2/2014 đã đề nghị các cơ quan của Chính phủ Việt Nam cần đặc biệt lưu ý giải quyết một số vấn đề. Dĩ nhiên, các đề nghị này có liên quan tới Exxon Mobil, bởi tập đoàn này đang hợp tác để khai thác các mỏ khí đã có phát hiện thương mại với đối tác Việt Nam. Hội đồng này cho rằng, thời gian đàm phán để đi đến ký kết các hợp đồng triển khai dự án quy mô lớn như quy định hiện hành là quá dài, quá phức tạp, tốn kém không cần thiết, khiến nhà đầu tư nản lòng. Ngoài ra, do hiệu quả thương mại của dự án hoàn toàn phụ thuộc vào nhu cầu tiêu thụ khí của thị trường nội địa (do không được phép xuất khẩu khí), trong khi đó để có thể bỏ nhiều tỷ đôla vào những dự án này thì nhà đầu tư cần được đảm bảo ở tất cả các khâu trong chuỗi giá trị, từ thượng nguồn đến hạ nguồn và hộ tiêu thụ đều hoạt động theo cơ chế thị trường (đầu vào và đầu ra hoạt động theo cơ chế thị trường và hưởng lợi nhuận hợp lý). Vì vậy, nếu giá mua khí hay giá điện bị khống chế thì toàn bộ chuỗi giá trị sẽ bị ảnh hưởng và kém hấp dẫn nhà đầu tư. Bên cạnh đó, câu chuyện chuyển đổi ngoại tệ với các cam kết rõ ràng và từ cấp cao nhất cũng được đặt ra.

Thực tế này tiếp tục cho thấy, chỉ khi nào các khoảng cách này được san bằng (mà thường thì thời gian cần thiết sẽ tính theo năm), nhà đầu tư thoả mãn với lợi nhuận có thể đạt được thì họ mới mở hầu bao, rót tiền cho các dự án có giá trị cả tỷ đô này.