Dầu thô Nga hướng đến phương Đông sau sự kiện Crimea

Trung Quốc đã sẵn sàng mua hơn 350 tỉ USD trị giá dầu thô của Nga trong vài năm tới từ chính phủ Tổng thống Vladimir Putin. Nguồn cung dầu có thể hắt chặt hơn do Mỹ và Liên minh Châu Âu trả đũa Nga cho sự xâm lăng Ukraine.

Thay đổi như vậy sẽ khó có thể vượt qua. Châu Âu, nhập khẩu 30% khí gas từ Nga, ngay lập tức đang có một vài lựa chọn thay thế khả thi. Mỹ, thậm chí sau thời điểm bùng nổ khai thác dầu đá phiến, vẫn phải nhập khẩu 40% của tổng nhu cầu dầu, con số 10,6 triệu thùng/ngày rời khỏi Mỹ sẽ có thể dễ dàng gây tổn thương cho thị trường toàn cầu.

Các lựa chọn thay thế cho dầu Nga cũng mang nhiều thách thức đáng kể về tài chính, môi trường và địa chất đáng kể. Dầu cát của Canada gây ô nhiễm hơn hầu hết các lựa chọn thay thế truyền thống, trong khi lĩnh vực khai thác từ nguồn tài nguyên đá phiến sét tại Ba Lan vẫn chưa được mở cửa. Những phát hiện dầu khổng lồ trong suốt một thập niên qua hiện vẫn đang mắc kẹt sâu nhiều dặm dưới đáy biển khu vực xa bờ của Brazil và Tây Phi.

Lập trường của Trung Quốc

Tại cuộc họp cấp lãnh đạo tại The Hague để thảo luận các vấn đề an ninh hạt nhân, tổng thống Mỹ Barak Obama đã tím cách hướng sự chỉ trích của Trung Quốc đối với Nga về vần đề Ukraine. Tyrong khi đó Chủ tịch Tập Cận Bình thị nhấn mạnh Mỹ đã vi phạm trong các máy chủ của nhà sản xuất thiết bị điện thoại lớn nhất của Trung Quốc.

Trong cuộc nói chuyện với ông Obama, chủ tịch Trung Quốc cho rằng nước này luôn luôn có chủ trương “công bằng và khách quan” với cuộc khủng hoảng Ukraine. Quốc gia sử dụng năng lượng lớn nhất thế giới này, đã bỏ phiếu trắng trong cuộc họp Đại hội đồng Bảo an LHQ tuyên bố cuộc trưng cầu dân ý tại Crimea là bất hợp pháp; Nga đã phủ phiếu tuyên bố trên.

Tháng trước, Trung Quốc nhập khẩu dầu thô của Nga ở mức kỷ lục, 2,72 triệu tấn, với trung bình mỗi ba ngày có một siêu tàu chở dầu cập cảng Trung Quốc. Con số này gấp hơn 3 lần trong một thập kỷ và là một trong những mức kỷ lục cao nhất trong vòng 7 năm qua.

Mục tiêu dài hạn

Theo International Trade Centre’s Trade Map, kim ngạch xuất khẩu dầu thô, nhiên liệu và khí gas của Nga sang Châu Âu và Mỹ đạt mức 160 tỉ USD trong năm 2012.

Các thành viên châu Âu của Cơ quan Năng lượng thề giới nhập khẩu khoảng 32% dầu thô nhiên liệu và khí gas từ Nga trong năm 2012.

Châu Âu sẽ phải đối mặt với giá gas cao hơn nếu Nga tìm kiếm thành công và chuyển phần lớn nguồn cung đến Châu Á, do chi phí vận chuyển của nguồn nhiên liệu dùng để sưởi và cho các nhà máy điện đến các cảng của Châu Âu sẽ trở nên đắt đỏ hơn. Trong khi đó, Mỹ quay trở lại Trung Đông để tìm kiếm nguồn cung dầu thay thế cho mức sụt giảm từ Nga.

Trong năm 2013, Mỹ nhập khẩu 167.5 triệu thùng dầu và nhiên liệu tinh chế từ Nga, thấp hơn 4,1% so với năm 2012 và thấp hơn 25% so với năm 2010. OPEC cung cấp 45% trong tổng số 7,7 triệu thùng dầu thô nhập khẩu mỗi ngày trong năm ngoái.

Nga cũng đối mặt với thách thức riêng của mình trong sự giảm phụ thuộc vào xuất khẩu dầu thô đến Châu Âu và Mỹ, bao gồm việc thiếu hụt đường ống dẫn sang Châu Á. Trong đường trục đến Trung Quốc, Nga đang phải cạnh tranh với các nhả cung cấp năng lượng từ Trung Đông và Tây Phi các khu vực cũng đang nhắm mục tiêu vào thị trường tiêu thụ Châu Á do Mỹ đáp ứng được phần nào đối với nhu cầu trong nước từ nguồn sản xuất nội địa tăng vọt.

Ngày 17/03, Các Bộ trưởng Ngoại giao thuộc Liên minh Châu Âu tại Brussels đã nhất trí thông qua lệnh đóng băng tài sản và cấm visa nhập cảnh đối với 10 chính trị gia cùa Nga, 3 lãnh dạo quân đội, bao gồm chỉ huy hạm đội Biển Đen Aleksandr Vitko cùng 8 chính trị gia khu tự trị Criema. Lệnh trừng phạt này là đòn trã đũa cứng rắn nhất của EU chống lại Nga kể từ năm 1991, khi Liên bang Xô Viết tan rã.

Tháng Ba năm ngoái, Chủ tịch Tập Cận Bình đã viếng thăm Moscow trong chuyến công du đầu tiên của mình với cương vị lãnh đạo của Trung Quốc, và đạt được một thỏa thuận quyền chia sẽ  khám phá dầu khí tại Bắc Xực với Nga. Nga cũng đồng ý tăng gấp đôi doanh số bán dầu đồng thời xây dựng một đường ống xuất khẩu khí đốt đến Trung Quốc và cho các công ty của Trung Quốc vay 2 tỉ USD.

Mỹ cũng đã ban hành lệnh cấm nhập cảnh đối với một vài cá nhân và tổng thống Obama đã chính thức áp đặt một số lệnh trừng phạt tài chính đối với Nga. Các lệnh cấm vận mà Mỹ đưa ra vào ngày 20/03 bao gồm các doanh nhân Nga có liên hệ mật thiết với Putin, như tỉ phú Gennady Timchenko và Arkady Rotenberg.

Căng thẳng ngoại giao đang gia tăng sức ép tại Quốc hội xung quanh các chỉ trích về việc bãi bỏ lệnh cấm xuất khẩu dầu thô và khí đốt của My ra nước ngoài để gia tăng áp lực lên Putin. Ba Ủy ban của Quốc hội Mỹ sẽ mở các phiên điều trần trong tuần nảy để xem xét liệu Mỹ có nên bán các nguồn tài nguyên dầu khí trong nước ngày một dồi dào hơn ra thị trường ngoài nước, như là kế hoạch làm giảm đáng kể sự phụ thuộc của Châu Âu vào nguồn cung của Nga.

Hồi tháng Mười Một 2013, Mỹ và Liên minh Châu Âu đã sử dụng các biện pháp trừng phạt chống lại Iran nhằm buộc nước này ngồi vào bàn thương lượng về chương trình hạt nhân của Quốc gia Cộng hòa Hồi giáo. Trong khi hầu hết giao thương của Mỹ với Iran đã bị cấm sau cuộc Cách mạng Hồi giáo, thì phương Tây mới bắt đầu áp đặt các biện pháp cứng rắn hơn nhắm vào ngành năng lượng, xuất khẩu, bảo hiểm, vận chuyển, ngân hàng và các giao dịch khác từ năm 2010.

Các lệnh cấm vận của Mỹ cũng cho phép một số quốc gia tiến hành giao thương với Iran. Một số trừng phạt kinh tế được nới lỏng một phần sau khi Tehran ký kết Hiệp ước tạm thời hồi năm ngoái, tuy nhiên các lệnh cấm chủ yếu trong xuất khẩu dầu và ngân hàng vẫn được duy trì.

Năm vừa qua, China National Petroleum Corp. đã thanh toán 20 tỉ USD đợt đầu trong tổng số tiền ước phải thanh toán trước là 70 tỉ USD cho OAO Rosneft. Khoản thanh toán này là một phần của tổng số 270 tỉ USD trong thỏa thuận cung cấp dầu thô trong vòng 25 năm, và biến Trung Quốc thành thị trường tiêu thụ dầu thô Nga lớn nhất thế giới. Tháng Mười năm ngoái, Rosneft cũng chấp thuận một hợp đồng có thời hạn 10 năm trị giá 85 tỉ USD với China Petrochemical Corp.

Dựa theo các thỏa thuận đã ký hồi tháng Ba 2013, Trung Quốc có thể nhập khẩu gấp đôi dầu thô từ Rosneft lên mức hơn 620 ngàn thùng/ngày, chạy đua với Đức, thị trường tiêu thụ dầu thô Nga lớn nhất. Đáp lại, Rosneft cho phép CNPC gia nhập liên doanh thăm dò và khai thác dầu tại ba khu vực tại Bắc Cực, hợp đồng dạng này lần đầu tiên mà Rosneft ký với một công ty Châu Á. Khu vực biển nằm ở phía bắc Liên bang Nga được xem là một trong những vùng trữ lượng dầu thô chưa được khám phá lớn nhất thế giới.

Theo nhận định của ông Raj Kothari, một thương nhân có trụ sở giao dịch tại London, kinh doanh trong lĩnh vực  lợi tức cố định tại các thị trường mới nổi thuộc Sun Global Investment Ltd., nhận xét: “Mọi người đều biết là có một mối liên hệ chặt chẽ giữa Trung Quốc và Nga.”

Các công ty Trung Quốc đã lùng sục khắp nơi trên thế giới để tiếp cận các nguồn tài nguyên cũng như các nguồn cung cấp để đáp ứng nhu cầu tiêu thụ ngày càng tăng ờ quê nhà. Các công ty Trung Quốc đã thông báo họ đã mua lại hơn 130 tỉ USD các tài sản trong lĩnh vực dầu khí ở nước ngoài trong 5 năm qua. Trong khí đó, Ngân hàng Trung ương Trung Quốc cũng tiến hành cho vay các khoản nợ cho một số nước bao gồm Venezuela và vài nước ở Châu Phi vì nguồn cung dầu của các nước này.

“Đối với Nga, có y kiến cho rằng Châu Âu là điều gì đó gần gũi và đầy tính cạnh tranh. Trong suốt nhiều năm, sự hấp dẫn của Châu Âu đang dần suy yếu. Hầu như đó là một sự lựa chọn không ngoan và đầy toan tính của người Nga khi quyết định rời bỏ Châu Âu, và nhấn mạnh bản sắc Âu Á của Nga hơn là nhận dạnh Châu Âu trước đây của mình.